Tư vấn Luật – Luật sư Thủ Đức: Thủ tục cử người giám hộ cho con chưa thành niên.
1.Giám hộ là gì ?
Theo quy định tại Điều 46 khoản 1 Bộ luật dân sự 2015, giám hộ là việc cá nhân, tổ chức (sau đây gọi chung là người giám hộ) được pháp luật quy định hoặc được cử để thực hiện việc chăm sóc và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự (sau đây gọi chung là người được giám hộ).
Bộ luật dân sự năm 1995 quy định ba cơ chế giám hộ là: giám hộ đương nhiên của những người thân thích của người được giám hộ dựa trên nguyên tắc xác lập tự động và không phụ thuộc vào ý muốn của người giám hộ; giám hộ của những cá nhân và tổ chức từ thiện trong xã hội; giám hộ của Nhà nước thông qua cơ quan lao động, thương binh và xã hội. Bộ luật dân sự năm 2015 đã có một sự thay đổi tiến bộ, đó là cơ chế giám hộ chuyển dần sang chỉ còn giám hộ đương nhiên, giám hộ được cử. Cụ thể như sau:
Người giám hộ đương nhiên:
Anh ruột là anh cả hoặc chị ruột là chị cả là người giám hộ. Trường hợp anh cả hoặc chị cả không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì anh ruột hoặc chị ruột tiếp theo là người giám hộ, trừ trường hợp có thỏa thuận anh ruột hoặc chị ruột khác ngoài trường hợp trên làm người giám hộ.
Trường hợp không có người giám hộ như trên thì ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại là người giám hộ hoặc những người này thỏa thuận cử một hoặc một số người trong số họ làm người giám hộ.
Nếu không có người giám hộ như hai trường hợp trên thì bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột hoặc dì ruột là người giám hộ.
Người giám hộ của người mất năng lực hành vi dân sự:
Nếu vợ là người mất năng lực hành vi dân sự thì chồng là người giám hộ. Nếu chồng là người mất năng lực hành vi dân sự thì vợ là người giám hộ.
Nếu cả cha và mẹ đều mất năng lực hành vi dân sự hoặc một người mất năng lực hành vi dân sự, còn người kia không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì người con cả là người giám hộ. Trường hợp người con cả không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì người con tiếp theo có đủ điều kiện làm người giám hộ là người giám hộ.
Nếu hợp người thành niên mất năng lực hành vi dân sự chưa có vợ, chồng, con hoặc có mà vợ, chồng, con đều không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì cha, mẹ sẽ là người giám hộ.
Giám hộ được cử:
Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, trường hợp người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự mà không có người giám hộ đương nhiên thì Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người được giám hộ có trách nhiệm phải cử người giám hộ.
Nếu có tranh chấp giữa những người giám hộ như trên hoặc tranh chấp về việc cử người giám hộ thì Tòa án chỉ định người giám hộ.
Ngoài ra, trong trường hợp cử, chỉ định người giám hộ cho người chưa thành niên từ đủ sáu tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của người này.
2. Chủ thể được cử làm người giám hộ cần đáp ứng điều kiện gì?
Căn cứ điều 49 Bộ luật dân sự 2015, chủ thể được cử làm người giám hộ cần đáp ứng các điều kiện sau đây:
Điều 49: Điều kiện của cá nhân làm người giám hộ.
Cá nhân có đủ các điều kiện sau đây có thể làm người giám hộ:
1. Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
2. Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.
3. Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác.
4. Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.
Theo đó, “người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ” là người có khả năng bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự. Tất cả mọi người “thành niên” (tức người từ đủ 18 tuổi trở lên) đều có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ những trường hợp sau đây:
Người bị tâm thần hoặc mắc các bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình và được tòa án ra quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
Người nghiện ma tuý hoặc nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình và toà án ra quyết định tuyên bố là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự
Bên cạnh đó, pháp luật Hôn nhân gia đình cũng có quy định cụ thể về các trường hợp cha mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên như sau:
Điều 85: Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
1. Cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong các trường hợp sau đây:
a) Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
b) Phá tán tài sản của con;
c) Có lối sống đồi trụy;
d) Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.
3.Thủ tục cử người giám hộ cho con chưa thành niên
Bước 1: Lập văn bản cử người giám hộ.
Việc cử người giám hộ phải được lập thành văn bản, trong đó ghi rõ:
Lý do cử người giám hộ
Quyền, nghĩa vụ cụ thể của người giám hộ
Tình trạng tài sản hiện tại của người được giám hộ.
Việc lựa chọn người giám hộ phải được lập thành văn bản có công chứng hoặc chứng thực.
Văn bản này cần phải có chữ ký của người cử giám hộ
Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ.
Sau khi lập thành văn bản, cần phải chuẩn bị các loại giấy tờ sau:
Giấy cử giám hộ;
Bản chính giấy chứng minh nhân dân, hộ khẩu của người giám hộ, người cử giám hộ và người được giám hộ;
Bản chính giấy tờ chứng minh điều kiện của người giám hộ;
Bản chính giấy tờ chứng minh mối quan hệ giữa người giám hộ với người được giám hộ và người cử giám hộ.
Bước 3: Nộp hồ sơ lên Ủy ban nhân dân cấp phường, xã để đăng ký giám hộ cho con chưa thành niên.
Có thể thấy, người giám hộ cho con chưa thành niên theo quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 phải được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về hộ tịch. Điều đó là cần thiết để hợp thức hóa quan hệ giám hộ giữa người giám hộ và người được giám hộ, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của không chỉ người được giám hộ, người giám hộ và cả người thứ ba trong quan hệ dân sự. Nếu như việc giám hộ không ghi nhận rõ tư cách pháp lý của người được giám hộ và người giám hộ sẽ dẫn đến sự thiếu chính xác trong việc xác định trách nhiệm của người giám hộ đối với người được giám hộ.
Hy vọng bài viết hữu ích cho các bạn.
Vilakey Thủ Đức./
